Met deze website geven wij informatie over de eikenprocessierups en over verantwoorde maatregelen om deze rups te beheersen.

De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is een nachtvlinder die leeft in eikenbomen, vooral de zomereik (Quercus robur). De rupsen hebben vijf vervellingsstadia, waarna ze verpoppen. Begin april komen de dan nog zeer kleine oranje rupsen uit het ei. Ze zijn dan te vinden op de vrijwel kale takken. Zodra het blad van de eik uitloopt groeien de rupsen snel. Na ongeveer twee maanden, na hun derde vervelling, ontwikkelen zij brandharen en maken ze de kenmerkende spinvormige nesten. Voor het derde stadium hebben de rupsen ook al haren, maar dit zijn geen brandharen. Na vijf vervellingen veranderen de grijszwarte rupsen met hun lange witte lichaamsharen in bruingrijze vlinders, die vanaf begin juli uit de nesten komen. De vlinders kunnen tot half september worden waargenomen. De vrouwtjes leggen eitjes op de jonge takken van de eik.

De eikenprocessierups komt al eeuwen in Nederland voor. Na decennia afwezigheid heeft de eikenprocessierups zich sinds 1989 vanuit het zuidoosten verspreid over heel Nederland. De rups komt tegenwoordig overal in Nederland voor. Hij lijkt een voorkeur te hebben voor wegen en singels met lange rijen eikenbomen. Dit komt waarschijnlijk door het warmere microklimaat en de meestal lage(re) biodiversiteit. De afname of afwezigheid van natuurlijke vijanden (lage biodiversiteit), klimaatverandering en de vele lanen met vooral eiken hebben er voor gezorgd dat het aantal rupsen en hun verspreidingsgebied flink zijn toegenomen.

Sedert 1999 doet entomologe/onderzoeker Silvia Hellingman onderzoek naar eikenprocessierupsen.
Haar onderzoeken hebben onder andere geleid tot speciale nematodenformuleringen voor de bestrijding van de eikenprocessierups.
Zij staat ook aan de basis van de gestimuleerde biodiversiteit ter bestrijding van de eikenprocessierups. Daarmee wordt een omgeving bij eikenbomen gecreëerd die natuurlijke vijanden van de rups, zoals sluipwespen – en vliegen aantrekt en worden vogelnestkasten opgehangen.
Zij toonde ook aan dat koolmezen alle stadia van de eikenprocessierups eten.
Ook heeft zij nestkasten voor geparasiteerde nesten van eikenprocessierupsen geïntroduceerd. Deze nestkasten zijn als het ware een kweekplaats voor de natuurlijke vijanden van de rupsen en worden in risicogebieden met overlast van eikenprocessierupsen geplaatst.
Op haar initiatief zijn in 2020 veldproeven ‘paringsverstoring met feromonen‘ uitgevoerd, samen met Teun Dekker-BioInnovate en associate professor aan de universiteit van Alnarp (Zweden).  De resultaten waren positief. In 2021/2022 zijn de veldproeven herhaald, wederom samen met Teun Dekker en ondersteund door Terra Nostra, nu met een andere, snellere toepassingstechniek.

Ten behoeve van de landelijke monitoring van de vlinders van de eikenprocessierups met zo’n 2000 vallen verspreid over het land, determineert Silvia Hellingman de inhoud van de vallen en telt de gevangen vlinders van de eikenprocessierups. De resultaten van deze tellingen zijn belangrijk voor de beheersing van de eikenprocessierups en worden jaarlijks gepubliceerd door het Kenniscentrum Eikenprocessierups via Nature Today.

De Leidraad beheersing eikenprocessierups is mede tot stand gebracht met de inbreng van Hellingman Onderzoek en Advies.

Via onder andere Nature Today publiceert Silvia Hellingman over de eikenprocessierups informatie en beheersing