Positieve resultaten onderzoek paringsverstoring (’mating disruption’) van de vlinders van de eikenprocessierups 2022-2023

De resultaten van het onderzoek paringsverstoring (’mating disruption’) van de vlinders van de eikenprocessierups 2022-2023 zijn positief. Paringsverstoring van de vlinders van de eikenprocessierups met behulp van de speciale feromoonformulering die met behulp van een paintball geweer in de bomen werd geschoten, doet de plaagdruk van de eikenprocessierupsen aanmerkelijk verminderen. Dit is op 18 december aan de deelnemers gerapporteerd.

In 2022 is gestart met het vervolgonderzoek paringsverstoring van de eikenprocessierups. Dit na de positieve resultaten van de toepassing paringsverstoring in het eerste onderzoek.

Het onderzoek is mogelijk gemaakt door de gemeenten Almere, Apeldoorn, Arnhem, Coevorden, Deventer, Emmen, Hengelo/Gildebor, Ooststellingwerf, Rotterdam en Utrecht en door de provincies Drenthe, Gelderland, Overijssel en Utrecht.

Het onderzoek had als doel:

• het beproeven van de inzet van feromooncapsules voor paringsverstoring van de eikenprocessievlinders.
• het beoordelen van de praktische en financiële haalbaarheid van de feromooncapsule-techniek.

Het uiteindelijke doel van paringsverstoring van de eikenprocessievlinder is de populatie rupsen te verminderen om overlast voor mens en dier tot een minimum te beperken zonder nadelige neveneffecten op mensen, andere dieren en planten.

Uitvoering
In de zomer van 2022 zijn op 10 locaties in 688 bomen feromooncapsules met behulp van een paintball geweer geschoten. 10 vergelijkbare locaties zijn aangemerkt als controlelocaties.

Er zijn gemiddeld 60 bomen per uur behandeld (voornamelijk halfwas- en volwas bomen). Twee mensen volstaan voor de toepassing. Eén voor de toepassing met behulp van de paintball marker en één voor de begeleiding. Uiteraard moeten vereiste verkeersmaatregelen ook bij deze toepassingstechniek in acht worden genomen. Er zijn geen machines (hoogwerker of spuitmachine) nodig.

Het hanteren van een paintball marker in de openbare ruimte kan alleen met een door de politie afgegeven draagverlof. Paintball markers worden voor de Wet wapens en munitie gezien als Categorie IV wapens. Tot deze categorie behoren de wapens die niet door de overheid verboden zijn om in huis te hebben, maar wel om deze publiekelijk te dragen.

Paringsverstoring met behulp van feromoonverwarring is niet toegelaten als bestrijdingsmethode. Toepassing van deze methode kan alleen met een proefontheffing van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).Tegelijkertijd zijn de met behulp van feromoonvallen gevangen mannetjesvlinders in zowel de proef- als de controlelocaties geteld. Er werden meer vlinders gevangen in de controle locaties dan in de proeflocaties, hetgeen een goede indicatie gaf van de werking van de feromoonverwarring.

Ook in de zomer van 2022 en in de zomer van 2023 zijn de inspecties uitgevoerd om de nesten en dekens van de eikenprocessierups op boomniveau in kaart te brengen, zowel in de proeflocaties als in de controlelocaties.

De resultaten
De resultaten van de paringsverstoringsproef zijn weergegeven in Fig 1. De figuur laat een sterke vermindering van de plaagdruk zien in de proeflocaties ten opzichte van de controle locaties. Dit is een bevestiging van de positieve bijdrage die de methode van paringsverstoring op de populatie eikenprocessierupsen kan hebben. Door de vermindering van het aantal locaties met voldoende plaagdruk, zijn de resultaten statistisch net niet significant (p=0.09 t-test).

Deze resultaten zijn bemoedigend, de effectiviteit van de methode wordt niet belemmerd door  de algemene daling in de plaagdruk in Nederland – met uitzondering van de Noordelijke provincies en delen van Overijssel. De lagere plaagdruk had de zichtbaarheid van het effect van de paringverstoring kunnen dempen. Zie het Natuurbericht van Nature Today van 25 oktober 2023.

Fig 1. Relatieve plaagdruk in controle- en proeflocaties tussen 2022 en 2023. Bomen werden gegroepeerd en de plaagdruk van 2023 (totaal aantal rupsen, omrekening van nesten naar rupsen) werd gedeeld door de plaagdruk van 2022. Bij een waarde van 1 was de plaagdruk van 2022 en 2023 dus gelijk, terwijl < 1 een vermindering en >1 een vergrote plaagdruk aangeven. Wat opvalt is dat de plaagdruk in 2023 ook in de controle locaties is afgenomen ten opzichte van 2022, zij het veel minder dan in de proeflocaties.

Paringsverstoring van de vlinders van de eikenprocessierups leidt tot een aanmerkelijke vermindering van de plaagdruk, zo is herbevestigd met dit onderzoek. De toepassingstechniek om het paringsverstoringsferomoon met behulp van een paintball marker in de bomen aan te brengen is zeer efficiënt.
Het lopende vervolgonderzoek 2023-2024 dient om informatie te verzamelen voor toelating van deze methode.